սև
| սև | |
|---|---|
|
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [sɛv]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ սեւ
վանկեր՝ սև
Ստուգաբանություն
խմբագրելԱծական
- մրի՝ ածխի գույնի ◆ Սև ներկ՝ մազեր՝ ժապավեն։
- չափազանց մուգ գույնի, թուխ, գորշ ◆ Սև հաց՝ ամպ։
- մութ, մթամած, մութով պատված ◆ Երկինքը թուխպ, երկիրը սև։ Հովհաննես Թումանյան
- խավար, անլույս, խավարամած, խավարի մեջ թաղված՝ ընկղմված ◆ Սև գիշերն է գրկել ինձ, մութն է պատել իմ ուղին։ (Վահան Տերյան)
- սևամորթ, սև՝ թխագույն մորթ ունեցող ◆ Սև արաբ՝ խափշիկ՝ ցեղ։
- սև շորեր հագած՝ կրող, սևազգեստ, սև զգեստներով ◆ Սև հոգևորականների վայնասունի հետ սկսեցին լսվել նաև մարտակոչ ձայներ։ Դերենիկ Դեմիրճյան
- փետուրների՝ մազերի՝ բրդի և այլնի սև գունավորում ունեցող ◆ Սև ոչխար՝ կարապ՝ շնիկ։
- սևագույն բանով կեղտոտված, վրան սևագույն բան (մուր, ածուխ, ցեխ և այլն) քսված ◆ Թաքստոցից դուրս եկավ ամբողջապես սև՝ մուր դարձած դեմքով մի մարդ։
- (փխբ․) մռայլ, չարագուշակ, չարագույժ ◆ Սև մտքեր՝ մտորումներ՝ նախազգացում։
- (փխբ․) նեղություններով՝ ցավերով՝ հոգսերով լի ◆ Սև օր՝ կյանք։
- (փխբ․) չարություն պատճառող, չարաբեր, չարաղետ, դաժան, վայրագ ◆ Օրդուները սև իրարու ետև եկան, զարկեցին մեր քարվանն ազնիվ Հայոց լեռներում։ Հովհաննես Թումանյան
- (փխբ․) չար, չարաբարո, չարափառ, թունոտ ◆ Մարած է սև կիրք, լռել է նախանձ։ Հովհաննես Հովհաննիսյան
- (փխբ․) անմարդկային, տմարդի ◆ Աշխարհում… ոչ միայն երախտագետ չեն լինում անձնվեր մարդկանց, այլև նրանց ծառայությունները փոխարինում են միշտ սև ապերախտությամբ։ (Մուրացան)
- (փխբ․) բացասական, վատ, հոռի ◆ Գրքում ներկայացված են նաև կյանքի սև կողմերը, որոնք ստվերում են լուսավորը, լավը։
- (փխբ․) ոչ որակյալ, հատուկ հմտություն՝ գիտելիքներ՝ վարպետություն չպահանջող
- առավելապես անմաքուր և ծանր ֆիզիկական ջանքեր պահանջող ◆ Սև աշխատանք։
- (փխբ․) մանր մետաղադրամ հանդիսացող (առավելապես՝ պղնձյա) ◆ Սև փող՝ գրոշ՝ կոպեկ։
- (փխբ․) սևագործ, սև աշխատանք կատարող։ ◆ Որպես զավակ սև բանվորի, վաղուց սովոր (է) նեղ օրերի։ (Հակոբ Հակոբյան)
- (խոհր․) որոշ մթերքների, ըմպելիքների և այլն գույն
Գոյական
- սև գույն
- (փխբ․) սև գույնը և սև հանդերձանքը որպես սգի խորհրդանշան ◆ Սև հագնել։ ◆ Սևով պատել:
- (փխբ․) սուգ ◆ Ողջ կյանքը սևով անցավ։
- սևագույն տարածություն՝ տեղ՝ մաս ◆ Բայց սևը շարունակում է մեծանալ և, մինչև քոչի սարից իջնելը, բռնում է դաշտի կեսը։ (Հակոբ Մանանդյան)
- տե՛ս սևագրություն
- առավելապես հոգնակի՝ սևերը՝ շախմատի՝ շաշկիի և այլնի սևագույն քարերը՝ ֆիգուրները ◆ Սևերով խաղում է աշխարհի չեմպիոնը։
- (սոց․) աֆրիկացիներին բնութագրելու համար ընդհանուր եզրույթ
Հոմանիշներ
խմբագրել- սևագույն, սևաթույր, սևորակ, սևաթորմի, սևաթորմիկ, ածխագույն, մրագույն, գիշերագույն, գիշերաթույր, (հնց․)՝ արջն, արջնագույն, արջնաթույր, արջնաներկ, արջնահեղց, սևահեղց, արջնատեսակ, արջնատեսիլ, արջնատես, ճնդիկ
- թուխ, թխագույն, թխորակ, գորշ, թխաթուխ, (հզվդ․)՝ թխատիպ, թխատեսակ
- տե՛ս մութ, մթամած
- տե՛ս խավար, խավարամած
- տե՛ս սևազգեստ (1)
- տե՛ս չարագույժ, չարագուշակ
- տե՛ս չարաբեր, չարաղետ
- տե՛ս չար, չարաբարո
- տե՛ս բացասական, հոռի, վատ
- տե՛ս սևամորթ (1)
- տե՛ս սուգ
- տե՛ս սևադեմ
- տե՛ս թանաք
- տե՛ս սևագրություն
Արտահայտություններ
խմբագրել- սև ագռավ
- չափազանց սևադեմ՝ սևամաշկ (մարդ)
- (բնտ. ժրգ․) բանտարկյալներին տեղափոխելու փակ ավտոմեքենա
- սև ամպ - աղետի՝ վտանգի՝ չարիքի սպառնալիք
- սև արյուն - նավթ
- սև աղվես դառնալ - հազվադեպ՝ շատ սակավ երևալ՝ այցելել
- սև աղվեսի պես դառնալ - հազվադեպ՝ շատ սակավ երևալ՝ այցելել
- սև անել - նույնն է՝ սևացնել
- սև բերել մեկի գլխին՝ օրին - ողբալի վիճակի մեջ գցել, դժբախտացնել
- սև բիծ - անունը խայտառակող՝ անվանարկող բան (արարք, վարքագիծ և այլն)
- սև բիրժա՝ բորսա - ոչ պաշտոնական՝ գաղտնի բիրժա՝ բորսա (կապիտալիստական երկրներում)
- սև գործ
- սևագործություն, սև աշխատանք
- չար գործ, չարագործություն
- սև գույնով (կամ գույներով) ներկայացնել՝ նկարագրել՝ պատկերել և այլն - շատ վատ՝ բացասական կերպով ներկայացնել՝ պատկերել՝ նկարագրել և այլն, մռայլ գույներով ներկայացնել՝ պատկերել՝ նկարագրել և այլն
- սև դրոշակ - սգո դրոշակ
- սև երես - սևերես
- սև երեսը սպիտակել - ամոթալի արարքը չեզոքանալ, ամոթալի արարքից՝ նախատինքից ազատվել
- սև թուղթ - պատերազմում զոհվածի մասին սև շրջանակով թղթի վրա գրված ծանուցոմ
- սև խավիար - թառափազգի ձկների խավիար
- սև խոստուկ (բժշկ․) - կույր աղիքի սուր բորբոքում
- սև ծածկ - խճուղիների ձյութային՝ բիտումային և այլ ծածկ, որ սև գույն է տալիս նրանց
- սև կապել - սգի մեջ մտնել, սուգ անել
- սև կապել մեկի օրին - նույնն է՝ սևը կապել մեկի
- սև կատաղություն - դաժան՝ անագորույն՝ չարագույժ կատաղություն
- սև կատու անցնել միջով - հարաբերությունները սրվել՝ վատանալ
- սև հագնել - սուգ անել՝ պահել
- սև հարյուրակ(ներ) - 1905-1907 թվականներին ցարական Ռուսաստանում ստեղծված ջարդարարական զինված հրոսակախմբեր՝ հեղափոխական շարժման դեմ պայքարելու, առաջադիմական գործիչներին մեջտեղից վերացնելու և մասսայական հրեական ջարդեր կազմակերպելու համար
- սև հարոս - նույնն է՝ սև ցել
- սև մարմին (ֆիզ․) - դրսից իր մեջ ընկնող բոլոր ճառագայթները կլանող և միայն սեփական ջերմաստիճանից կախված ճառագայթում արձակող սիստեմ
- սև մետալուրգիա - ծանր արդյունաբերության մի ճյուղը, որն զբաղվում է սև մետաղների հանույթով և դրանց նախնական մշակությամբ
- սև մետաղներ - երկաթի և նրա զանազան միահալույթների (պողպատի, չուգունի և այլնի) ընդհանուր անվանումը
- սև շապկավորներ - ֆաշիստ(ներ)
- սև շուկա
- կապիտալիստական երկրներում՝ գաղտնի առևտրի շուկա
- (նորբ․), (պատմ․) մասնավոր առևտրի շուկա (ԽՍՀՄ-ում)
- սև ոչխար (ժղ․) (պտկ․) - սև ամպ, թուխպ
- սև ոսկի - նավթ
- սև պղպեղ (բսբ․)
- բազմամյա մագլցող բույս (պղպեղազգիների ընտանիքից)
- այդ բույսի չհասած վիճակում չորացրած պտուղը, որ օգտագործում են որպես համեմունք
- սև ջուր կտրել - սատկել
- սև սատանա - չափազանց սև դեմքով, սևադեմ
- սև սարսափ - ծայրահեղ սարսափ, ահաբեկություն
- սև սուգ մտնել - ծանր սգի մեջ լինել
- սև սուրճ - առանց կաթի կամ սերի թունդ սուրճ
- սև տախտակ - հետ մնացողների՝ որևէ անխրախուսելի արարքի՝ զանցանքի և այլնի հեղինակ(ներ)ի անուն(ներ)ը գրելու տախտակ
- սև ցավ - ժանտախտ
- սև ցուցակ - (մինչհ․), (արտսհմ․) - քաղաքականապես անվստահելի անձանց գաղտնի ցուցակ՝ անհրաժեշտության դեպքում համապատասխան հաշվեհարդարի համար
- սև ուժեր - ռեակցիայի՝ չարիքի ուժեր
- սև քարին գրել (անունը, ծնունդը և այլն) - թաղել (անեծք)
- սև քվե տալ - դեմ քվեարկել
- սև քուն մտնել - մեռնել (անեծք)
- սև օր
- ծանր՝ դժվար վիճակ՝ կյանք՝ ապրուստ
- թշվառություն, դժբախտություն
- սև օրը լալ՝ լացել՝ լաց լինել - թշվառությունը՝ ծանր պարտությունը՝ կորուստը՝ հարվածը ողբալ
- սև ֆոն - մռայլ շրջապատ՝ միջավայր՝ մթնոլորտ
- սևը կապել մեկի - մեռցնել, սպանել
- սևը ներս(ը) գցել, սպիտակը՝ դուրս(ը) - վիշտը՝ ցավը թաքցնելով՝ իրեն ուրախ ցույց տալ
- սևը սպիտակից ջոկել - նույնն է՝ գրի սևն ու սպիտակը ջոկել
- սևն ու սպիտակը ջոկել - նույնն է՝ գրի սևն ու սպիտակը ջոկել
- սևին սպիտակ ասել - որևէ բան բոլորովին հակառակ կերպով ներկայացնել՝ գնահատել՝ մեկնաբանել
- սևով սպիտակի վրա գրված - պարզորոշ կերպով, միանգամայն որոշակի՝ պարզ (արտահայտված, ասված, գրված)
| Թարգմանություններ | |
Աղբյուրներ
խմբագրել- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։
- Սերգեյ Ավագյան, Հայերեն-անգլերեն-ռուսերեն խոհարարական բացատրական բառարան, Երևան, «ԴԱԼԼ», 2009 — 240 էջ։
- Սուսաննա Ասիկյան, Սոցիոլոգիա (Անգլերեն-հայերեն բացատրական բառարան), Երևան, ««Զանգակ» հրատարակչություն», 2015 — 208 էջ։